راه‌های درمان کبد چرب از طریق طب سنتی
آویدنیوز: امروزه به دلیل اشکالاتی که در سبک زندگی مردم وجود دارد مثل کم‌تحرکی، تغذیه‌ی نامناسب، بیماری‌های زیادی گریبانگیر افراد شده است که گاهی هزینه‌های سنگینی را به فرد و جامعه تحمیل می‌کند. کبد چرب از همین دسته بیماریهاست. مصرف بی‌اندازه‌ی غذاهای چرب و گنجاندن انواع فست‌فودها و غذاهای آماده در برنامه و رژیم اعضای خانواده، به عنوان یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به بیماری کبد چرب گزارش شده که ابتلا به آن در میان افراد کم تحرک و چاق در مقایسه با دیگر مردم بیشتر است.
در این بیماری ذرات درشت و بزرگ چربی در سلول‌های کبد رسوب می‌کنند و به این ترتیب موجب بروز اختلال‌هایی در عملکرد کبد و ابتلا به بیماری‌های مزمن کبد می‌شوند.
از آنجا که بیماری کبد چرب از جمله بیماری‌های خاموش و بی‌نشانه است؛ پیشگیری از ابتلا به آن، در اولویت قرار می‌گیرد، زیرا این بیماری معمولا زمانی خود را نمایان می کند که ذرات چرب، بخش زیادی از سلول‌های کبدی را درگیر کرده است. کبد چرب پس از درگیر کردن کبد با علائمی مانند ضعف، خستگی و احساس سنگینی و فشار در ناحیه‌ی فوقانی و راست شکم بروز می‌کند.
خوشبختانه در طب سنتی ما، راهکارها و تکنیک‌هایی وجود دارد که می‌توان از آنها برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب استفاده کرد. در گفت‌و گو با دکتر «محمدستایش» دانشجوی دکترای تخصصی طب سنتی ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران، برخی از کاربردی‌ترین و ساده‌ترین شیوه‌های پیشگیری و درمان این بیماری را بررسی کردیم.
علت بیماری «کبد چرب» چیست؟
کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی است که چاقی و دیابت هم از عوامل مستعد کننده‌ی آن هستند. در آمارها شیوع این بیماری، تا ۳۰ درصد هم گزارش شده است.
از دیدگاه طب جدید، کبد چرب، جزو دسته‌ای از بیماریهاست که بدون وجود التهاب، تغییرات چربی در کبد رخ می‌دهد که می‌تواند به دلیل مصرف الکل و در بسیاری از موارد بدون مصرف الکل اتفاق بیفتد. کبد چرب غیرالکلی از شایع‌ترین علل افزایش آنزیم‌های کبدی است.
از دیدگاه طب‌سنتی هر یک از اعضای بدن انسان، مزاج و طبیعت خاصی دارند کبد نیز برای انجام وظیفه‌ی خود به درجات متعادلی از مزاج گرم و تر نیاز دارد.
کبد از نظر طب سنتی، یک عضو «رئیسه» و خیلی مهم محسوب می‌شود و مسئول تولید حرارت غریزی بدن و همچنین تغذیه و رشد و نمو بدن است. کبد با تولید اخلاط چهارگانه، در واقع مواد لازم برای ادامه‌ی حیات بدن را تولید می‌کند و مهم‌ترین عضو هضمی بدن محسوب می‌شود. چنانچه به هر دلیلی که در ادامه اشاره خواهم کرد؛ کبد رو به سردی برود و رطوبت آن از حد اعتدال بیشتر شود؛ چربی در آن رسوب خواهد کرد. ماهیت چربی نیز از نظر طب‌سنتی، سرد و تر است بنابراین افعال و عملکرد کبد کند می‌شود و مهم‌ترین وظیفه‌ی کبد که تولید اخلاط طبیعی و مورد نیاز بدن است؛ اختلال پیدا می‌کند.
بیماری کبد چرب، چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
بیماری کبد چرب در شروع معمولا بی‌علامت است و به صورت یک یافته‌ی اتفاقی در سونوگرافی مشخص می‌شود و یا به شکل افزایش آنزیم‌های کبدی خود را نشان می‌دهد. گاهی هم برخی علائم غیراختصاصی مثل خستگی و ناخوشی و نیز احساس سنگینی زیر دنده‌های سمت راست وجود دارد.
البته در طب‌سنتی برای سردی کبد، علائم متعددی ذکر شده است و این بیماری می‌تواند روی بیشتر اعضا و دستگاه‌ها اثر داشته باشد. سردی کبد می‌تواند باعث کاهش تولید صفرا و غلیظ شدن آن شود که متعاقب آن، نوعی انسداد نسبی در مجاری صفراوی اتفاق می‌افتد و گاهی در سونوگرافی با عنوان لجن صفراوی گزارش می‌شود که مقدمه‌ی تولید سنگ‌های صفراوی هم است. این انسداد می‌تواند هضم ناقص چربی را هم تشدید و کبد چرب را تولید کند.
سردی کبد می‌تواند باعث افزایش وزن و زیاد شدن توده‌ی چربی بدن شود و باعث تولید نوعی سستی و ضعف عمومی گردد. کم خونی، بدرنگی چهره، سردی بدن، تورم دست و پا و یا زیر چشم از دیگر علائم این بیماری می‌توانند باشند.
کبد چرب در صورت تشدید می‌تواند تا حد نارسایی کبد و ایجاد بیماری سیروز، پیش رود.
بیماری کبد چرب چه تأثیری بر روی دیگر سیستم‌های بدن دارد؟
همانگونه که گفته شد به دلیل اهمیت کبد به‌عنوان مهم‌ترین عضو متابولیک بدن و مبداء قوه‌ی طبیعی و تغذیه و رشد بدن، هرگونه سستی در عملکرد کبد، تأثیر زیادی بر روی وضعیت کلی و عمومی بدن دارد. آز آنجا که منشأ تولید حرارت طبیعی بدن، کبد و قلب هستند؛ در صورت ضعف و کاهش عملکرد کبد، قلب که عضو رئیسه و مهم دیگری است؛ باید جبران مافات کند. بنابراین گاهی قبل از اینکه خود کبد چرب و ضعف عملکرد آن تبدیل به نارسایی کبد و سیروز و حتی بیماری‌های بدخیم گردد؛ با افزایش باری که قلب باید تحمل کند؛ فرد مستعد بیماری‌های قلبی هم می‌شود.
راه‌های پیشگیری از این بیماری کدام است؟
از عوامل مهم مستعد کننده‌ی کبد چرب، سوءهضم در معده است؛ بنابراین اعتدال در مصرف غذا و پرخوری نکردن، پرهیز از درهم خوری و مصرف غذاهای مختلف و میوه و… در یک وعده‌ی غذایی، پرهیز از مصرف غذا خارج از وعده‌ی اصلی و با فواصل کوتاه، عدم مصرف آب و نوشابه و مایعات سرد همراه غذا یا بلافاصله بعد از غذا از عوامل اصلی و مهم پیشگیری از کبد چرب است…
ورزش منظم و متعادل نیز از پایه‌های اصلی هم در پیشگیری و هم درمان است. تأکید می‌کنم که ورزش باید به صورت پیوسته و روزانه باشد تا با دفع تدریجی مواد اضافه‌‌ی بدن از راه تعریق، زمینه‌ی تجمع فضولات در بدن فراهم نشود. ضمن اینکه ورزش باید متعادل و در حد تحمل فرد باشد و با معده‌ی پر و یا یا معده و امحا کاملا خالی مثلا ناشتا انجام نشود. از این لحاظ بهترین زمان ورزش ۲ تا ۴ ساعت بعد از خوردن غذا و یا پس از خروج غذا از معده است.
مداومت در خوردن اغذیه با مزاج سرد مثل ترشی‌ها، دوغ و ماست ترش، میوه‌های ترش و همچنین اغذیه‌ی غلیظ، لزج و دیرهضم مثل انواع سس و سایر غذاهای بلغم‌زا و انواع غذاهای کارخانه‌ای، آماده و فست‌فودها می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد کبد چرب باشد و اعتدال در رژیم غذایی، پایه‌ی پیشگیری و درمان است. در طب جدید پایه‌ی درمان، اصلاح عوامل خطری مانند دیابت، چاقی، چربی خون بالا و نیز کاهش وزن و افزایش فعالیت فیزیکی است.
در طب سنتی علاوه بر موارد گفته شده و رعایت اصول تغذیه و ورزش و اصلاح خواب مناسب، از ادویه‌هایی که به هضم غذا کمک می‌کنند نیز استفاده می‌شود. طب سنتی برای تقویت کبد و بازکردن انسدادهای داخل کبدی، داروهای ترکیبی مناسبی دارد که البته با توجه به اینکه میزان دارو و مدت درمان و انتخاب دارو بر اساس اصول طب سنتی، در افراد مختلف، متفاوت است؛ لازم است که تجویز این گونه داروهای ترکیبی حتما با نظر متخصص طب سنتی باشد.
به بیماران کبد چرب خوردن و آشامیدن چه چیزهایی را توصیه می‌کنید؟
به طور کلی یکی از توصیه‌های مهم به این بیماران به خصوص افراد چاق و کم‌تحرک، کاستن از حجم غذا و حتی نوشیدنی‌هاست که شیوه‌ی آن را می‌توان از پزشک متخصص جویا شد.
اما توصیه‌ی کلی به این بیماران، استفاده از غذاهایی است که لطافت داشته باشند و راحت هضم شوند و همانگونه که گفته شد یک راه مهم درمان، پرهیز از پرخوری و مصرف اغذیه‌ی چرب و پرکالری و به لحاظ طب سنتی، اغذیه‌ی غلیظ و لزج است.
ضمن اینکه استفاده از انواع خورشت‌ها از جمله کرفس، کنگر، سبزی، آلو اسفناج و … با گوشتی که هضم آن راحت است؛ مانند گوشت پرندگان به این بیماران توصیه می‌شود و می‌توانند از ادویه‌هایی که باعث لطافت و هضم غذا می‌شوند نیز استفاده کنند.
مصرف سوپ‌های سبزیجات با ادویه‌های کمک‌کننده به هضم نیز مفید است.
نخودآب، یکی از غذاهای لطیف و مفید است که می‌تواند در رژیم غذایی این بیماران قرار گیرد. برای تهیه‌ی نخودآب بایستی حتما به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت نخود در آب خیسانده شود و قبل از پخت، آب روی آن را صاف کرده تا نفخ کمتری ایجاد کند و بعد با دستورات مختلفی که وجود دارد به تنهایی یا به‌همراه گوشت یا پیاز یا ادویه‌های مذکور طبخ و مصرف شود.
گیاهان دارویی زیادی وجود دارد که می‌تواند برای تقویت معده و کبد و رفع انسدادهای کبدی مورد استفاده قرار گیرد مثل زرشک، زنجبیل، دارچین، گشنیز، نعناع، آویشن، میخک، رازیانه، تربد، انیسون، غاریقون، بارهنگ، زردچوبه، زیره، شوید، شنبلیله، هل، زعفران، زنیان و کرفس که البته بهتر است میزان، مدت و نیز نحوه‌ی استفاده از این ادویه‌ها با نظر پزشک متخصص طب سنتی برای هر فرد تعیین شود.
عرقیجاتی مانند کاسنی، شاه‌تره و خارشتر نیز در مدت محدودی می‌تواند مورد استفاده‌ی این بیماران قرار گیرند.
همچنین بهتر است روغن زیتون به جز در مواقع سرخ کردن جایگزین سایر روغن‌ها شود.
استفاده از بادام، فندق، مویز و پسته به جای تنقلات شور و یا سرخ کرده‌ی کارخانه‌ای نیز توصیه می‌شود.
مردم باید بدانند ورزش، اصلاح رژیم غذایی، اصلاح خواب و مدیریت استرس‌ها و هیجان‌ها، پایه‌ی اصلی سلامت و پیشگیری از بسیاری از بیماریهاست.
در مجموع طب‌سنتی بسته‌ای مفید و ارزشمند از دستورات مرتبط با حفظ سلامت دارد که می‌تواند در ارتقای سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌های خاموش ولی عارضه‌داری مانند کبد چرب بسیار کارآمد باشد.
