فقط یک لحظه خودت را کنترل کن

نگاهی به عوامل موثر در خشم آنی و پیامدهای آن

آویدنیوز: در کنار ماشین ایستاد تا با دنده عقب وارد پارک شود و بین دو ماشین جا بگیرد، ناگهان ماشینی از عقب ظاهر شد و پارک کرد. راننده اول، خشمگین از ماشین پیاده شد و گلاویز شدن همانا و قتل یکی از آنها همان! بله قتل؛ به همین سادگی! بر سرجای پارک ماشین! خشم در یک آن و آنچه نباید؛ اتفاق افتاد.

مرد سراسیمه وارد خانه خانواده همسر خود می‌شود. مدتهاست با هم جر و بحث و مشکل خانوادگی دارند که نمی‌توانند آن را حل کرده و یا با مساله به نوعی کنار بیایند. آن روز هم ماجرا با فحاشی ‌و درگیری شروع شد و متاسفانه یک آن، خشم سرتاپای مرد عصبانی را فراگرفت و گلوله بود که پشت گلوله به افراد حاضر در خانه می‌خورد و یکی پس از دیگری نقش بر زمین می‌شدند. اختلاف خانوادگی که ممکن است در هر خانواده‌ای رخ دهد و با درایت، صبر و تدبیر حل شود و یا حتی با آن کنار آمد؛ با خشم آنی و در یک لحظه تبدیل به جنایتی هولناک می‌شود.

بیشتر ما، کم و بیش از این دست اخبار حوادث را خوانده یا شنیده‌ایم و متاثر شدیم و گاهی هم مسبب اتفاقات را سرزنش کردیم. شاید هم بد و بیراه نثار قاتل یا قاتلین کرده‌ایم. «خشم آنی» که در لحظه ممکن است سراغ هر فردی بیاید و واکنش‌هایی مانند از کوره در رفتن؛ بد و بیراه گفتن، صدمه زدن به‌هم تا رقم زدن یک جنایات هولناک را در پی داشته باشد؛ شایسته جوامع اخلاق مدار و متمدن نیست و ضروری است آستانه تحمل و میزان صبر افراد در مقابل اتفاقات و مسایل افزایش یابد. قطعا عوامل بیرونی ‌‌و درونی در بروز خشم، و شکل‌گیری افراطی آن، دخیل هستند و بایستی با شناسایی و مدیریت آنها تلاش کنیم آستانه تحمل را بالا برده و خشم‌مان را مدیریت کنیم. اما خشم آنی چیست؟

این نوع خشم، یک نوع بروز خشم است که فرد در موقعیت فشار روانی به‌صورت تند و انفجاری، واکنش‌های تندی نشان می‌دهد وگاها رفتار فرد متناسب با موقعیت نیست وافراطی گونه است. اگر شما هم جز افرادی هستید که اطرافیانتان باید مواظب کردار و گفتارشان بخاطر واکنش تند شما باشند؛ به احتمال زیاد شما در این گروه از ابراز خشم قرار گرفته اید. اما چگونه می‌توانیم خشم آنی را کنترل و مدیریت کنیم؟ در این خصوص «الهه گلمرادی» کارشناس ارشد روانشناسی عمومی می‌گوید: «خشم» یکی از هیجانات مهم و اساسی و یک عضو از بدنه روانی ماست و همانند سایر اعضای بدن، نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم و یا ریشه‌کن کنیم بلکه باید آن را کنترل و مدیریت کنیم. این کار، با نادیده گرفتن خشم، متفاوت است. در این راستا بایستی مهارت‌هایی را یاد بگیریم تا بتوانیم عنان و کنترل خشم را در دست بگیریم. چرا که اگر به خاطر ترس آن را سرکوب کنیم؛ در گذر زمان خشم سرکوب شده، به درون ما حمله می‌کند و ما را در معرض افسردگی و اضطراب قرار می‌دهد. همچنین باید بدانیم عوامل تربیتی، فردی، جنسیتی و فرهنگی در بروز خشم، کنترل و کیفیت آن تاثیرزیادی دارد. عوامل فردی در افراد؛ متفاوت است چرا که از فرهنگ‌ها و خانواده‌های متفاوت هستند. با این حال می‌توان در بخش عوامل فردی، به سبک فرزندپروری اشاره کرد و اینکه والدین چطور الگویی برای فرزندشان بوده‌اند و چگونه مهارت‌های زندگی را به آنها آموزش داده‌اند. گاهی والدین به صورت ناآگاهانه فرزندشان را به سمت و سویی می‌برند که نه تنها کنترل خشم را یاد نمی گیرند بلکه به وادی افسردگی نزدیک می‌شوند. در بعد جنسیتی نیز در آقایان و خانم‌ها عوامل و نحوه بروز خشم متفاوت است. خانم‌ها از احساس نادیده شدن و طردشدگی و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن خشمگین می‌شوند. در حالی‌که آقایان ممکن است از ناز و کرشمه خریدن‌های بسیار و مورد بازخواست قرار گرفتن‌های مکرر، خشمگین شوند. در بعد اجتماعی هم دایره ارتباطات فرد و پایگاهی که وی به دلایل متفاوت شغلی، شخصیتی و … در آن قرار می‌گیرد و همچنین برچسب پرخاشگر زدن به فرد و وجود مشوق‌هایی که او را به این سمت می‌کشاند؛ در بروز خشم موثر خواهند بود .

به طور کلی برای کنترل خشم، ابتدا باید آن را در وجود خود شناخت و پذیرفت و در گام بعدی روش‌های کنترل و مدیریت آن را یاد گرفت. همچنین باید تلاش کرد در گروه‌های اجتماعی صحیحی قرار گرفت که الگوهای خوبی برای این هدف باشند و از سبک خشن دوری جویند. یادگیری مهارت‌هایی مانند نفس عمیق (عمل دم و بازدم که چهار الی پنج ثانیه عمل دم انجام شود و بعد هم سه الی چهار ثانیه نفس حبس شود و دوباره چهار الی پنج ثاینه بازدم انجام شود.)، ترک موقعیت، ورزش‌هایی مثل یوگا و شنا، شناسایی و تعدیل افسانه‌هایی که باعث بروز خشم می‌شوند (مثلا اینکه چون من بزرگ‌ترم حرف حرف من است و اجازه هر رفتاری را دارم که به صورت منطقی باید این چنین باورهایی تغییر کند) می‌تواند در کنترل خشم بسیار موثر باشد. البته در مواردی که خشم را نمی‌توان کنترل کرد؛ بهترین راه حل، مراجعه به تراپیست است. گلمرادی روانشناس در پایان می‌گوید: همچنین از جمله کتاب‌هایی که در این زمینه توصیه می‌شود افراد به خصوص آنها که زودتر خشمگین می‌شوند؛ مطالعه کنند؛ می‌توان به مدیریت خشم از جنتری، ارتباط بدون خشم از روزنبرگ، غلبه برخشم از رابرت نی اشاره کرد.