دومین نشست تخصصی با حضور شاعرانی از ایران، افغانستان، لبنان وسوریه
دومین نشست تخصصی شاعران، از اولین دوره «جشنواره جهانی شعر مقاومت کرمان»، عصر روز سه‌شنبه، سیزدهم تیرماه ۱۴۰۲ با حضور شاعران برجسته‌ای از کشورهای سوریه، لبنان و افغانستان، تنی‌چند از شاعران نام‌اشنای کشور و استان، و علاقه‌مندان به شعر، در هتل تاریخی «کاروانیکا» در کرمان برگزار شد.
آویدنیوز، فاطمه نخعی‌فر: در ابتدای این نشست که با دو موضوع اصلی «وقتی از شعر حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟» و «دوگانه تاریخی فرم و محتوا» برگزار شد، سید عبدالجواد موسوی گفت: از همه دست‌اندرکاران اجرای این جشنواره، و دوستان شهرداری کرمان که همواره برنامه‌های خوبی در حوزه‌های ادبی و فرهنگی در کرمان تدارک دیده‌اند و در روزگاری که کمتر کسی به شعر و ادبیات وقعی می‌نهد، از موضوعات مختلف، بهانه‌ای برای گردهمایی اهل شعر و ادب و فکر و فرهنگ می‌سازند، تشکر می‌کنم.
وی ادامه داد: در نشست تخصصی امروز بیشتر راجع به «دوگانه تاریخی فرم و محتوا» صحبت می‌کنیم.
موسوی با ذکر نقل‌قولی از یکی از منتقدان سینمایی که «دوگانه فرم و محتوا» را، دوگانه کاذبی می‌داند و قائل به یکی‌بودن فرم و محتواست، اظهار داشت: در مقابل گروهی به تفکیک فرم و محتوا قائل‌اند و این بحث و مباحثه مجادله‌ای، همچنان به‌‌قوت خود باقی است.
وی سپس با دعوت از عبدالجبار کاکایی برای رود به‌بحت، ادامه سخن را به او سپرد.
برای توضیح نظرم درباره «فرم و محتوا» از اندیشه «وحدت وجود» کمک می‌گیرم
عبدالجبار کاکایی گفت: اگر بخواهم نظر خودم را راجع به فرم و محتوا بیان کنم؛ بهتر است از اندیشه عرفانی خودمان کمک بگیرم و از اصطلاح «وحدت وجود» استفاده کنم که بر مبنای آن، هر دوگانه‌ای، از هز «جزء» و «کلی»، تا «خالق» و «مخلوق»، در مقام اتحاد و یگانگی، چنان درهم تنیده‌اند که اختلافات از میان برمی‌خیزد و همه، «یکی» به نظر می‌آیند.
وی ادامه داد: به‌گمان من، موضوع «فرم و محتوا» نیز، دست‌کم در زمان تولید شعر، مبتنی بر نوعی وحدت وجود است
این شاعر نام‌آشنای کشور، با اشاره به سیلاب، یا رودخانه‌ای که به‌ناگاه پس از یک باران تند، از کوه سرازیر می‌شود، اظهار داشت: چنین سیلابی، خواه‌ناخواه برای خود، بستر عبور از دشت و ریختن به دریا را پیدا و تعریف می‌کند و اتفاقی هم که برای شعر در لحظه سرایش در زبان می‌افتد دقیقا به همین شکل است.
وی افزود: من همیشه می‌گویم شاعر در هنگام سرودن و در لحظه‌های خلق، باید هم از زیست تجربی و زندگی انسانی بهره بگیرد، و هم از تکنیک‌ها و فرم‌هایی که در طول دوران شاعری آموخته و یادشان گرفته است، استفاده کند.
کاکایی با خواندن شعری از «مولانا» اظهار داشت: نگاه «مولانا» به موضوع خلق شعر، بر هماهنگی فرم و محتوا اشاره دارد، که بر تهور، شهامت و شجاعت مولانا در زمانه خودش، دلالت می‌کند.
این شاعر همچنین بر محرک‌های عاطفی، در آثار شاعرانی که باعث تحریک احساسات می‌شوند، تاکید کرد و این محرک‌ها را عناصر محتوایی قدرتمندی برشمرد.
«شاهنامه» بهترین نمونه برای تبیین «فرم و محتوا» است
این نشست تخصصی با سخنان حامد حسینخانی ادامه یافت که با توضیحی چند‌جانبه به تشریح دوگانه فرم و محتوا پرداخت.
وی با اشاره به «شاهنامه» فردوسی، این اثر حماسی را بهترین نمونه برای تببین فرم و محتوا دانست و افزود: فردوسی تمامی داستان‌ها و افسانه‌هایی را که در کتاب خود آورده، از قبل از سرایش شاهنامه در اختیار داشته و به‌نوعی آنها را بازآفرینی کرده است.
این شاعر کرمانی، از شیوه روایتگری، لحن حماسی و وزن سنگین «فعولن فعولن فعول» به‌عنوان شاخصه‌های فرمی شاهنامه یاد کرد که این کتاب فردوسی را تا حد بزرگترین کتاب حماسی جهان، ارتقا بخشیده است.
فرمالیسم با این رویکرد که نگاه منتقد را بر خود «متن»، متمرکز کند، شکل گرفت و وراج یافت.
در ادامه مرتضی کاردر، تاثیر فرمالیست‌های روسی را در رواج دو اصطلاح «فرم و محتوا» یادآور شد و اظهار داشت: به‌گمان من شاید چون متن‌های اصلی فرمالیست‌ها، به‌تمامی و به‌درستی، به فارسی ترجمه نشده و یا در دسترس نیست، خیلی از ما دچار برخی اشتباهات تاریخی شده‌ایم.
وی با بیان اینکه زمینه‌های تاریخی هر مکتبی، بر شکل‌گیری آن اهمیت دارد، ادامه داد: باید دانست که دیدگاه فرمالیستی درابتدا برای شکستن اقتدار دیدگاه‌های دیگری، مثل دیدگاه روانشناختی، جامعه‌شناختی یا سیاسی شکل گرفت که دیدگاه‌های غالب آن روزگار بودند و توجه‌شان بیش از متن بر زمینه‌های تولید اثر بود.
کاردر اظهار داشت: فرمالیسم با این رویکرد که نگاه منتقد را بر خود «متن»، متمرکز کند، شکل گرفت و وراج یافت.
وی اظهار داشت: به اعتقاد فرمالیست‌ها محتوا، پیامد تحقق فرم است و بنابراین ارزش‌های یک اثر، وابسته به فرم آن اثر است.
وی تاکید کرد: اکنون و پس از گذشت حدود ۱۰۰یک قرن، ما می‌توانیم درباره این دوگانه، به یک اداراک متعادل برسیم.
گفتنی است، این نشست تخصصی، با سخنان و شعرخوانی «حسن بعیتی»، از شاعران مطرح عرب‌زبان و اهل سوریه که نشان «امیرالشعرایی» شعر عرب را در یکی از سال‌های اخیر به‌دست آورده، ادامه یافت که گزارش آن را در «کرنا» خواهید خواند.
یادآور می‌شود، اولین دوره از «جشنواره جهانی شعر مقاومت کرمان»، که از صبح روز، دوشنبه مورخ ۱۲ تیرماه جاری در جوار مرقد مطهر شهید سلیمانی، در محل «گلزار شهدای کرمان» افتتاح شد، تا عصر روز چهارشنبه ۱۴ تیرماه ادامه دارد و مراسم اختتامیه آن با حضور سید محمد حسینی، معاون رییس جمهور و شاعرانی از کشورهای لبنان، عراق، سوریه و افغانستان، و تنی چند از شاعران نام‌آشنای کشور، در تالار فرهنگ و هنر کرمان، برگزار خواهد شد
