آوید نیوز ـ بسیاری از والدین زمانی که متوجه می‌شوند فرزندشان در حال جویدن ناخن‌هایش است، ناراحت و آزرده خاطر می‌شوند و او را از این کار منع می‌کنند. والدین از این که ناخن جویدن مانند مکیدن انگشت، تاباندن موی سر و چرخیدن در اتاق به شکل یک رفتار درآید، نگران‌اند. معمولا عادت با تکرار یک رفتار ایجاد می‌شود و بهتر است والدین قبل از این که جویدن ناخن به عادت کودک‌شان تبدیل شود، برای رفع آن اقدام کنند.
مشاورین خانواده و کودک معتقدند که همه‌ی والدین در مواجهه با رفتارها و عادت‌های غیرعادی و نامطلوب کودکان خود به اقداماتی دست می‌زنند و نگران هستند اما برای داشتن رفتاری مؤثر و کاربردی ابتدا باید علت‌های ریشه‌ای این مشکل را جست‌وجو و کشف کرد. در این خصوص با دکتر غلام‌رضا ابراهیمی‌نژاد، دکترای روانشناسی بالینی و علوم رفتاری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان صحبت کردیم.
وی گفت: سعی کنید علت جویدن ناخن را در کودک پیدا کنید. چه چیزی او را مشوش، هیجان زده یا مضطرب کرده است؟ شاید علت این رفتار، اتفاقی نظیر طلاق والدین، مشاجرات و دعواهای خانوادگی، جابه‌جایی منزل یا رفتن به مدرسه‌ای جدید باشد. باید علت و ریشه‌ی مشکل را کشف کنید و کودک‌تان را برای صحبت در این زمینه یاری کنید. کودک باید درباره‌ی نگرانی‌هایش با شما صحبت کند. به حرف‌آوردن کودک درباره‌ی این موضوع کمی دشوار است. از جمله دلایلی که موجب ناخن جویدن کودک و نوجوان می‌شود، آن است که او سعی می‌کند با انجام این کار، از میزان استرس خود بکاهد و به این طریق می‌خواهد رفع تنش نماید. در حقیقت این رفتار، یک عمل واکنشی برای رفع تنش کودک است. البته گاهی اوقات این رفتار، موقتی است و کودک ممکن است پس از مدتی که رفع تنش شد؛ این عمل را کنار بگذارد اما اگر این رفتار موقتی نبود و با اضطراب و افسردگی و یا پرخاشگری همراه بود؛ باید به روان‌شناس مراجعه شود تا علت این رفتار مورد رسیدگی قرار گیرد.
یک سوم کودکان دبستانی، نیمی از نوجوانان دوره‌ی راهنمایی و یک چهارم دانش‌آموزان دبیرستان عادت به جویدن ناخن دارند. معمولا کودکانی که از بار عاطفی بیشتری برخوردار هستند و یا حساسیت بیشتری دارند و یا از هوش بالاتری نسبت به بقیه برخوردارند؛ امکان ابتلا به ناخن جویدن یا رفتار مشابه در آن‌ها بیشتر است. بروز این اختلال، علل متفاوتی دارد. کارشناسان معتقدند معمولا افرادی که ناخن می‌جوند؛ دچار اضطراب و افسردگی هستند و کمتر در جمع حضور پیدا می کنند. همچنین ترس از سرزنش دیگران، عادت و یا الگو گرفتن از اطرافیان، از دیگر عوامل بروز این اختلال است. البته خوب است بدانید نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد، این رفتارها در برخی موارد علت ژنتیکی نیز دارد. با توجه به عوارض جویدن ناخن، پیشگیری و درمان آن اهمیت زیادی دارد اما پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان از این اختلال پیشگیری و آن را درمان کرد و نقش بزرگ‌ترها در کمرنگ شدن این عادت چیست؟ باید گفت والدین هرگز نباید فرزند خود را برای ناخن جویدن تنبیه کنند، زیرا خود تنبیه، ترس و اضطراب کودک را بیشتر می‌کند.
راهکارهای عملی
برای کمک به این کودکان می‌توان از ناخن آسیب دیده، تصویری تهیه و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است؛ بدون این که متوجه شود، از او فیلم تهیه کنید و سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهده‌ی فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد.
قرار دادن آیینه جلوی کودک، او را متوجه این عادت ناپسند می‌کند. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست‌های زیبا را جست‌وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست‌ها را با دست‌های خود مقایسه کند.
اقدام دیگری که در این زمینه مفید است، شناسایی مکان و زمانی است که این رفتارها در او بیشتر می‌شود. به عنوان مثال، شاید کودک با ایجاد موقعیت‌های خاص به ناخن جویدن می‌پردازد. این حالت را که در او استرس ایجاد می‌کند؛ شناسایی و کاری کنید که در موقعیت‌های استرس‌زا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه‌ی تلویزیونی ناخن می‌جود، شیء‌ای به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکان‌هایی که این عادت کودک زیاد می‌شود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید. هنگامی که این عادت کم شد، با تعیین پاداش، این رفتار خوب او را تقویت کنید. به عنوان مثال، برای تشویق هر بار ناخن نجویدن، ستاره‌ای به جدول برنامه‌های روزانه‌ی او اضافه کنید و به ازای هر ۱۰ ستاره به او هدیه دهید. اگر فرزند شما دختر است؛ به او لاک یا دستکش هدیه کنید تا با استفاده از آن جویدن ناخن را فراموش کند. اگر پسر است به او ناخن گیر یا ذره بین بدهید تا با استفاده از آن، به آسیبی که به ناخن و اطراف آن رسانده است، توجه و ناخن‌های خود را کوتاه کند. در صورت آسیب رسیدن به دندان‌های کودک، به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر این عادت با اضطراب شدید همراه باشد، حتما از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرید. گاهی رفتار والدین یا اطرافیان، زمینه‌ی اضطراب کودک را زیاد می‌کند.
تأثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان
متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین او نیز تمرکز می‌کنند. زیرا عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصص در این شرایط به والدین کمک می‌کند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک، سنجیده‌تر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن جویدن به نحوه‌ی رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می‌دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله‌های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.
از جمله روش‌هایی که یک روان‌شناس می‌تواند برای برطرف کردن این مشکل کودک از آن استفاده کند، روش‌های خاص ریلکسیشن است. اگر به علت بالا بودن استرس کودک، این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک داروهایی را تجویز می‌کند تا اضطراب کودک کمتر شود.
لاک‌های با طعم تلخ که برای مقابله با ناخن جویدن از آن استفاده می‌شود، چندان موثر نیست و توصیه نمی‌شود. والدین نباید به این عادت فرزند خود واکنش نشان دهند زیرا در برخی موارد ناخن جویدن روشی برای جلب توجه دیگران است و عکس‌العمل والدین همان توجهی است که کودک خواستار آن است. در مورد این عادت با او صحبت کنید اما درباره‌ی رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او درباره‌ی ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب وی شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد.
برای کمک به ترک عادت ناخن جویدن کودکان، می‌توان از راهکارهای زیر کمک گرفت:
پرهیز از تنبیه و دعوا کردن
یافتن علت اضطراب و تشویش کودک
کمک به کودک برای ترک و توقف عادت
صحبت کردن درباره‌ی عادات ناپسند
ضرورت نگرانی و رسیدگی جدی
پشتکار و خسته نشدن
آگاه کردن کودک از عادت‌هایش
معرفی یک جایگزین برای جویدن ناخن
