آن‌چه باید درباره‌ی طب سوزنی بدانید
آوید نیوز: قدمت طب سوزنی به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش و به کشور چین باز می‌گردد. قدیمی‌ترین متنی که در توصیف طب سوزنی یافت شده است، متعلق به سال ۱۱۲۷ قبل از میلاد مسیح است و در سال ۲۶ میلادی نخستین کتاب در شرح طب سوزنی در چین نگاشته شد.
استفاده از طب سنتی تا قرن‌ها به آسیا محدود بود تا اینکه فرانسوی‌ها در قرن ۱۶میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در اروپا گسترش دادند. در صحت و سقم طب سوزنی بین پزشکان مختلف اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۱۹۷۵ استفاده از طب سوزنی را در تشخیص و درمان بیماری‌ها رسما تایید کرد. در طب سوزنی که به پزشکی سنتی چینی نیز معروف است، بدن انسان تحت تأثیر دو نیروی مخالف هم به نام‌های «یین» و «یانگ» قرار دارد.
«یین» به صفاتی چون سردی، آرامی و در کل حالت غیرفعال برمی‌گردد. در حالی که «یانگ» به صفاتی چون گرمی، هیجان و فعال بودن نسبت داده می‌شود. در این نگرش ، سلامت بدن هنگامی حاصل می‌شود که میان این دو نیرو تعادل برقرار باشد و عدم تعادل این دو نیرو باعث می‌شود که جریان حیاتی در بدن که به Qi (چی) معروف است؛ مختل شود. کانال‌هایی در بدن وجود دارد که انرژی چی در آن‌ها حرکت می‌کند.
اگر به هر دلیل اختلال یا انسدادی در این کانال‌ها رخ دهد؛ انرژی که در آن‌ها جریان دارد، تغییر کرده و بیماری ایجاد می‌شود. نقاط حساس بر روی کانال‌ها وجود دارد که با تحریک آن‌ها می‌توان اختلال ایجاد شده در انرژی را برطرف کرده و بیماری را درمان نمود. تعداد ۱۲ عدد از این مسیرها و نقاط به‌عنوان نقاط اصلی و تعداد ۸ عدد به‌عنوان نقاط سطح دوم معرفی می‌شوند، در مجموع بیش از ۲۰۰۰ نقطه‌ی دیگر نیز به آن‌ها متصل است. اساس طب سوزنی بر تحریک این نقاط استوار است که می‌تواند جریان Qi در بدن را کنترل نماید. با فرو کردن سوزن‌ها در نقاط صحیح، نیروی حیات می‌تواند در مسیر درست جاری شده و باعث سلامتی بدن شود. دکتر «محسن حسین زاده» متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به سوالات ما در خصوص طب سنتی پاسخ می‌دهد.
طب سوزنی چیست؟
طب سوزنی یا اکوپاناچر (acupuncture) یک هنر درمانگر قدیمی برخاسته از کشور چین است که بیش از دو هزار سال قدمت دارد و طی چند دهه‌ی گذشته به سایر نقاط دنیا نیز گسترش یافته و عمومی‌تر شده است. طیف کاربرد آن از درمان بسیاری از بیماری‌های که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهند تا استفاده از آن برای بیهوشی در عمل جراحی، گسترده است.
طب سوزنی چگونه انجام می‌شود؟
طب سوزنی با به‌کاربردن سوزن‌های مخصوص بسیار نازک و کمی ضخیم‌تر از مو اجرا می‌شود. سوزن‌ها دارای طول و قطرهای متفاوت هستند که بر اساس نقطه‌ای که باید زده شوند؛ انتخاب می‌شوند.
برحسب نوع بیماری، حالت بیمار فرق می‌کند، می‌تواند نشسته، خوابیده به پشت و یا خوابیده به شکم باشد. البته حالت‌های دیگری هم وجود دارد که کمتر به‌کار می‌رود.
فرد درمانگر سوزن‌ها را در نقاط مخصوص و به عمق و زاویه‌ی مورد نظر فرو می‌کند. می‌توان گفت مهمترین مسأله در خوب نتیجه گرفتن، زدن نقاط صحیح و انتخاب نقاط ویژه‌ی هر بیماری است. در بدن ۳۶۰ نقطه‌ی مخصوص و تعریف شده داریم، این نقاط بر روی ۱۲ خط یا کانال به‌نام کانال‌های مِردین (Meredian) که در واقع کانال‌های انرژی بدن هستند؛ قرار گرفته‌اند.
فرد درمانگر یا اکوپانکچریست برحسب معاینه‌ای که می‌کند و نیز برحسب تشخیص و نوع بیماری با در نظر گرفتن خصوصیات هر بیمار، نقاط مخصوص را پیدا کرده و سوزن‌ها را به شکلی که دردناک نباشد؛ در این نقاط می‌زند. لازم به ذکر است در طب سوزنی، هیچ ماده‌ای به بدن تزریق نمی‌شود و فقط اثر خود سوزن در نقطه‌ی مخصوص خود است که عمل می‌کند.
طب سوزنی چه کاربردهایی دارد و برای چه بیماری‌هایی موثر است؟
اینکه طب سوزنی چگونه کار می‌کند و یا مکانیسم آن به چه صورت است؛ سوال بسیار سختی است. از آنجا که طب سوزنی در درمان بسیاری از بیماری‌ها با پاتولوژی‌های گوناگون مؤثر است و طیف و گستره‌ی آن بسیار وسیع است، در حال حاضر فعالیت دقیق آن، هنوز قابل فهم نیست اما به طور خلاصه نحوه‌ی اثر اکوپاناچر در شش دسته با عنوان مکانیسم‌های شش گانه توضیح داده می‌شود:
الف)مکانیسم اول: Homeostatic regulatory effect که به معنی تعدیل و تنظیم کردن محیط داخل بدن به سمت وضعیت بالانس نرمال است.
در بدن سیستم اُتونرم یا خودکار که تنظیم کننده‌ی فعالیت بدن است توسط دو گروه اعصاب خودکار یعنی سمپاتیک و پاراسمپاتیک کار می‌کند و بالا و پایین کردن بسیاری از فعالیت‌های ارگان‌ها و دستگاه‌های بدن بر اساس این دو است. ضربان قلب، تنفس، فشارخون، گوارش، سیستم سرعت متابولیک (سوخت و ساز) بدن، تعریق و درجه حرارت و بالانس یونی و بسیاری از پارامترهای حیاتی بدن توسط این دو کنترل و تنظیم می‌شود و هرگاه این بالانس به هم بخورد؛ موجب بروز بیماری می‌شود و اکوپاناچر با تأثیری که روی اعصاب خودکار و گره‌های عصبی می‌گذارد، موجب تعادل بین دو سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌شود.
ب) مکانیسم دوم: Immune-enhancement action است. اکوپانکچر موجب افزایش مقاومت سیستم ایمنی و مقاومت در برابر بیماری‌ها می‌شود.
نشان داده شده است که اکوپانکچر موجب افزایش تعداد گلبول‌های سفید، آنتی‌بادی‌ها و سایر عناصر سیستم رتیکولواندوتلیال می‌شود. در بسیاری از بیماران افزایش ۲ تا ۴ برابری آنتی‌بادی‌ها مشاهده شده است که بدین ترتیب تأثیر اکوپانکچر در مبارزه با عفونت مشخص شود. در کشور چین عموم مردم برای درمان بسیاری از عفونت‌ها، از اکوپانکچر بدون کمک داروها استفاده می‌کنند اما در اینجا اکوپانکچر می‌تواند در کاهش استفاده از آنتی بیوتیک‌ها یا کم کردن مدت مصرف آن‌ها همزمان با آن‌ها به کار رود.
ج) یکی از اثرات مهم اکوپانکچر اثر ضد درد آن است به طوری که تره شولد (Threshold) درد (سطح احساس درد) را بالا می‌برد که ما از آن در بیهوشی و کاهش دردهای گوناگون بدن استفاده می‌کنیم.
د) اثر دیگر Sedation یا آرام‌بخش است. به طوری که بسیاری از بیماران هنگام انجام اکوپانکچر خوابشان می‌برد و پس از اتمام آن، کاملاً سرحال و شاداب بر می‌خیزند که در نوار مغز یا EEG یک کاهش قابل توجه در امواج تتا و دلتا (Teta & Delta) می‌بینیم که از این اثر در درمان اضطراب، تشنج، بی خوابی و اعتیاد کمک می‌گیریم.
هـ) تأثیر دیگر، اثر سایکولوژیکال یا روان درمانی است که با تأثیر گفته شده در قسمت قبل یعنی آرام‌بخشی متفاوت است. اکوپانکچر با تأثیر روی قسمت Midbrain مغز، موجب افزایش شیمیایی بعضی از مواد مترشحه از اعصاب مغزی یا نوروترانسمیترزها می‌شود که یکی از مهمترین آن‌ها «دوپامین» است که در درمان افسردگی، پارکینسون و بعضی دیگر از اختلالات روانپزشکی به کار می‌رود.
و) ششمین اثر مهم اکوپانکچر، تسریع در بهبود عملکرد موتور و به عبارتی سیستم اعصاب حرکتی بدن است که از آن در درمان بیماران فلج، ضعف عضلانی و یا کاهش قدرت عضلانی- عصبی استفاده می‌شود. این اثر به وسیله‌ی تحریک سلول‌های شاخ قدامی نخاع از طریق مکانیسم بیوفیزیک در سلول‌های Renshaw و Cajal نخاع و نیز از طریق Motor gate theory در دیگر اعصاب کرانیال یا مغزی انجام می‌گیرد.
فواید و خطرات طب سوزنی را ذکر کنید.
طب سوزنی در بسیاری از بیماری‌هایی که امروزه بشر را درگیر کرده، مؤثر است. هم‌چنین در درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، تنفس، سیستم قلبی عروقی، سیستم اسکلتی، سیستم عصبی و بیماری‌های چشم و دهان مؤثر است. در بیماری‌هایی مثل میگرن، افسردگی، اضطراب و تشنج، فشار خون، چاقی و لاغری، کمر درد، سیاتیکا و آرتروزها دارای تأثیر شگرف است.
نکاتی مهمی که افراد قبل از طب سوزنی باید بدانند چیست؟
طب سوزنی یک نوع درمان ساده، ایمن، موثر و از لحاظ اقتصادی به صرفه است و علاوه بر اینکه عوارض ناشی از داروها را ندارد، بسیار هم مؤثر است. با توجه به اینکه ماده‌ای از خارج وارد بدن نمی‌شود، یک نوع درمان طبیعی محسوب می‌شود و در واقع با تأثیر سوزن‌ها روی بدن، خود بدن خود را درمان می‌کند. با توجه به مزایای زیادی که این نوع درمان دارد، بسیاری از دانشگاه‌های پزشکی جهان به تدریج به این درمان رو آورده‌اند. به آمادگی خاصی نیاز ندارد. فقط پوشیدن لباس راحتی که بتوان نقاط مورد نظر را سوزن بزنیم کفایت می‌کند.
عوارض طب سوزنی چیست ؟
عوارض طب سوزنی بسیار ناچیز است. کمی درد و گاهی آمدن یک قطره خون (در بعضی موارد از جای سوزن) و دیگر عارضه‌ی مهمی ندارد و اگر این کار توسط پزشک ماهر و آموزش دیده به کار رود، هیچ گونه خطر یا عارضه‌ای به همراه ندارد.
آیا طب سوزنی درد دارد؟
به دلیل اینکه سوزن‌ها بسیار نازک و بسیار نوک تیز هستند، اگر با تکنیک و خوب زده شوند، درد ندارند. البته بعضی بیماران مضطرب و یا گاهی حساس، دردی را هنگام زدن سوزن احساس می‌کنند اما پس از این، دیگر دردی در طول درمان در هیچ بیماری دیده نمی‌شود. سوزن‌ها برحسب نوع بیماری، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در بدن باقی می‌مانند و سپس بیرون آورده می‌شوند. دوره‌ی درمان ۷ تا ۱۰ روز است. برحسب نوع بیماری می‌تواند هر روز، یک روز در میان و یا هر سه روز یکبار انجام شود. پس از ۵ تا ۷ جلسه لازم است دو تا چند روز استراحت داده شود تا تأثیر درمانی بهتر ظاهر شود و مجدداً ادامه‌ی جلسات از سر گرفته شود.
بعد از انجام آن به مراقبت ویژه‌ای نیاز است؟
خیر، مراقبت خاصی نیاز ندارد. مگر اینکه به واسطه‌ی بیماری نیازمند رعایت یکسری نکات باشیم مثلاًَ فردی که دیسک کمر دارد، باید از فشار آوردن روی کمر، خم شدن و… اجتناب کند.
در خصوص سوزن‌هایی که استفاده می‌شوند؛ توضیحاتی ارایه بدهید.
سوزن‌هایی که به کار برده می‌شود، ساخت کشور چین یا کره هستند، سوزن‌ها استریل و یکبار مصرف هستند و هر سوزن برای خود شخص استفاده می‌شود. بنابراین ترسی از انتقال بیماری هرگز وجود ندارد (مثل سایر سوزن‌های تزریقی در سایر درمان‌ها)
اگر صحبت خاصی دارید؛ بفرمایید.
ضمن تشکر از شما و اینکه به مردم آگاهی رسانی می‌کنید، نکته‌ای که باید یادآور شوم اینکه هر نوع روش درمانی محدودیت‌هایی دارد، بنابراین نباید انتظار معجزه داشته باشیم. در این روش درمانی نتایج بسیار خوبی گرفته‌ایم، به ویژه من در درمان دیسک‌های گردن و کمر در بیمارانی که با سایر روش‌ها بهبود نیافته بودند و یا کاندید عمل جراحی بودند، نتایج خارق العاده‌ای گرفته‌ام اما در بعضی‌ها هم به دلایل شرایط فیزیولوژیک بدن آن بیمار، پاسخ به درمان کم بوده است. نکته‌ی دیگر اینکه طب سوزنی یک طب چینی است که آنقدر مؤثر است که حتی مورد تأیید FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) نیز قرار دارد و در آمریکا نیز انجام می‌شود بنابراین مقایسه و یا جایگزینی آن با حجامت و… اصلاً صحیح نیست و اینها دو مقوله‌ی جدا از هم هستند.
